Quốc gia khởi nghiệp – Dan Senor, Saul Singer

Quốc gia khởi nghiệp là một cuốn sách mà theo tôi không chỉ dành cho các doanh nhân hay những nhà đầu tư lớn mà nó sẽ dành cho tất cả mọi người trên thế giới. Vì đây là một cuốn sách nêu lên rất rõ những điều thực tế của đất nước Isreal, một đất nước với diện tích tương đối nhỏ, chỉ 22,072 km2, trải qua 21 thế kỷ lưu vong, tứ tán khắp nơi, bị đọa đày, miệt thị nhưng bằng nghị lực phi thường, những con người Do Thái với ước mơ “phục quốc” đã vượt lên trên tất cả để có được một Isreal được thế giới phải ngã mủ khâm phục như ngày nay.

Để có được một cuốn lịch sử thu nhỏ của Isreal thì không thể không nhắc đến DanSenor và Saul Singer là hai nhà báo, nhà văn xuất sắc đã đồng xây dựng nên cuốn sách Quốc gia khởi nghiệp. Với bản năng là những phóng viên hai tác giả đã khai thác tỉ mỉ điểm nổi bật cũng như những góc khuất về kinh tế, văn hóa, chính trị và con người của vùng đất nằm giữa lòng chảo Trung Đông này.

Là những câu chuyện về đất nước và những con người tiên phong với tầm nhìn vượt thời gian, Dan Senor và Saul Singer đã đem đến cho người đọc bức tranh khổng lồ về sự phát triển thần kỳ của Israel.

Mở đầu là câu chuyện về Shvat Shaked một doanh nhân trẻ mới nhân khởi nghiệp nhưng rất tự tin để trình bày với chủ tịch của PayPal – ông Thompson về giải pháp ngăn chặn nạn lừa đảo trực tuyến. Anh tự tin nói rằng: “Rất đơn giản, chúng tôi tin rằng, thế giới chỉ có hai loại người: Tốt và Xấu. Và bí quyết đánh bại nạn lừa đảo qua mạng là sàng lọc hai loại người này trên internet”

…

“Người tốt thì hay để lộ dấu vết trên mạng, đây gọi là dấu chân điện tử, vì họ không có gì để che dấu cả…còn kẻ xấu thì không, vì chúng sẽ tìm cách ẩn mình… Điều này thật sự rất đơn giản.” khi nghe những điều Shvat Shaked trình bày Thompson cảm thấy bất ngờ hay nói đúng hơn là cảm giác thất vọng khi mà PayPal đang sở hữu hàng chục ngàn chuyên gia bảo mật nhưng vẫn luôn phải đau đầu để đối phó với những kẻ lừa đảo thì anh ta lại chỉ rao giảng về “người tốt và kẻ xấu”.

Nhưng Thompson vẫn bàn giao dữ liệu cho Shvat và nghiểm nhiên cho rằng sẽ không gặp lại anh ta ít nhất là vài tháng nhưng không ngờ là chỉ sau 4 ngày thì ông nhận được email trong đó viết “ Chúng tôi xong rồi”, đây quả thực là điều không thể ngờ đối với Thompson và sau vài ngày đàm phán thì ông quyết định thu mua Fraud Sciences với giá là 169 triệu dollar.

Bạn thấy đấy, có những thứ dù là nhỏ bé nhưng nó luôn tiềm ẩn một sức mạnh khiến người khác phải khiếp sợ. Khi đáp máy bay đến Isreal, công ty Fraud Sciences càng đem đến cho Thompson những ấn tượng phải không thể nào quên, trong bãi đậu xe của công ty mọi xe hơi đều được dán biểu tượng của PayPal, còn gì tuyệt vời hơn khi nhìn thấy cảnh tượng này, sự tôn trọng quá đỗi văn minh của những con người Isreal.

Khi bước vào cuộc họp nhân viên đều rất nghiêm túc, chú tâm vào các vấn đề được nêu ra, bày tỏ ý kiến, đặt câu hỏi và thẳng thắng góp ý trong các cuộc họp. Đây có lẽ là điều đáng ngưỡng mộ và cần phải học hỏi nhiều ở dân tộc Isreal.

Nói đến đây tôi có suy nghĩ về thái độ làm việc của nhân viên ở Việt Nam khi mà tình trạng đi trễ về sớm, tắc trách trong công việc vẫn diễn ra thường xuyên. Cộng thêm cách giáo dục của con em từ nhỏ theo truyền thống không được đối chất, phải lắng nghe lời của người lớn hơn đã ngấm vào đầu thế hệ trẻ khiến chúng không dám nói lên suy nghĩ, ý kiến riêng của mình, đó là điều đáng buồn của Việt Nam hiện nay.

Có câu “muốn biết phải hỏi, muốn giỏi phải học” đã có những minh chứng thực tế trước mắt mà không học thì đừng hỏi vì sao Việt Nam rừng vàng biển bạc sau bao nhiêu năm vẫn luôn phải chạy đua với các nước khác.

Ông bà xưa hay nói: ”chẳng ai giàu ba họ, chẳng ai khó ba đời” không có nghĩa là ngồi và chờ đợi may mắn, mà may mắn chỉ xuất hiện khi ta tích cực đi tìm, câu nói này chỉ là để cổ vũ tinh thần cho những người nghèo có ý chí vươn lên nhưng giờ nó đã không còn thực tế khi bây giờ người giàu thì càng giàu thêm còn người nghèo thì vẫn nghèo vì một lý do đơn giản là người giàu họ học cách sử dụng tiền để đẻ ra tiền, còn người nghèo thì dùng tiền kiếm được để tiết kiệm mà những người giàu thường gọi đó là tiền “chết”. Đó là cách dạy không sai nhưng nó đã không còn phù hợp với thời đại công nghệ luôn đổi mới như ngày nay.

Chính vì vậy mà Isreal rất xem trọng nền giáo dục, giáo dục của Isreal được xem là một bước đà vững chắc cho tương lai đất nước, các bậc phụ huynh Do Thái rất chú trọng dạy con về tính tự lập, trẻ em có được kỹ năng phục vụ bản thân từ rất sớm. Họ luôn có cái nhìn khách quan về học tập, khi cho rằng 100 điểm không bằng 80 điểm, 20 điểm còn lại không phải là không yêu con mà điều đó ẩn giấu vào tình yêu lý trí, khoa học, nghệ thuật.

Họ cho rằng phải tránh 3 không: không thỏa mãn trước, không thỏa mãn tức thì và không thỏa mãn quá mức, đây là những điều mà cha mẹ hay mắc sai lầm. Tôi thực sự ấn tượng với cách giáo dục của đất nước này khi trẻ em khi 3 tuổi đã được dạy cách phân biệt tiền và biết giá trị tiền, 4 tuổi được bố mẹ đưa tiền để mua sắm những đồ đơn giản, 5 tuổi phải hiểu tiền có được là nhờ lao động nên phải chi tiêu hợp lý. Từ 6-10 tuổi được bố mẹ cho số tiền lớn hơn một chút và học cách quản lý tiền, tài sản, và lúc 10 tuổi sẽ có tài khoản riêng.

Khi
hết trung học phổ thông, trong khi học sinh ở các nước như Việt Nam đang phải
dồn hết công sức ôn tập suy nghĩ phải theo học trường đại học nào để “hãnh
diện” thì sinh viên ở Isreal chỉ suy nghĩ
làm thế nào để vào được học viện quân đội vì quân đội là môi trường duy
nhất trong xã hội Israel cho phép thanh niên làm việc chung, giao lưu với bạn
bè từ nhiều nền văn hóa, tôn giáo xã hội khác nhau của những người Do Thái nhập
cư, điều này giúp họ có nhiều trải nghiệm và sáng tạo hơn trong cuộc sống hằng
ngày. Chính vì những điều đó mà hơn 30% triệu phú tại Mỹ và 25% giáo sư hàng
đầu thế giới là người Do Thái, giải Nobel danh giá cũng được trao nhiều cho
những con người của đất nước Isreal.

Người “hùng” vĩ đại không thể không nhắc đến trong Quốc gia khởi nghiệp đó là Shimon Peres người Israel nổi tiếng nhất thế giới, một cây đại thụ trên diễn đàn kinh tế Thế giới Davos và là người giúp dân tộc Do Thái từ đống tro tàn trở thành quốc gia dẫn đầu về nghiên cứu khoa học, đặc biệt là trong khoa học tự nhiên, kỹ thuật, y tế, là người truyền lửa khởi nghiệp cho toàn dân tộc Do Thái.

Petes
cùng người bạn vong niên của mình là David Ben-Gurion trở thành cặp bài trùng
công nghệ nổi tiếng khắp Israel về công nghiệp hàng không, công nghiệp hạt
nhân. Những định hướng của Ben-Gurion và Petes đã giúp cho Israel, một đất nước
từng bị coi thường, đe dọa, từng lưu vong, nghèo đói trở thành con mãnh hổ với
nền công nghệ luôn đi đầu.

Peres
chỉ ra rằng khi bạn bé nhỏ, đừng sợ hãi cũng đừng vội nản chí vì tầm nhìn mới
là thứ quyết định thực lực. Trong chuyến thăm Việt Nam
tại Hà Nội ông đã nói chuyện với hơn 200 doanh nghiệp Israel và Việt Nam:

“Với dân số 7 triệu người, Israel không có đủ lực lượng lao động cho sản
xuất trong khi thị trường tiêu dùng nội địa chỉ ở mức khiêm tốn. Chúng tôi
không làm việc chăm chỉ hơn, mà chúng tôi làm việc khôn ngoan hơn”.

“Chúng tôi không có đủ đất đai, không có đủ nước. Bởi vậy, chúng tôi
không làm việc chăm chỉ hơn mà tìm cách làm việc khôn ngoan hơn,”

“Diện tích của Israel chỉ bằng 1/25 so với Việt Nam. Đất đai cơ bản là sa
mạc. Hẳn nhiên điều này không có gì là tuyệt vời cả. Đã vậy Israel lại không có
nước. Sông Jordan rất nổi tiếng nhưng chỉ có cái tên mà không có nước. Chúng
tôi có hai hồ thì một cái đã chết còn cái kia đang hấp hối. Chúng tôi lại không
có môi trường ổn định. Vậy chúng tôi phải làm gì?.”

Với những chia sẽ của ông khiến chúng ta nhận ra rằng: người Israel đề cao tinh thần Chutzpah vừa gai góc, táo bạo, vừa nóng nảy cọc cằn nhưng họ cho rằng đây là điều hết sức bình thường. Tính trầm lặng mới là thứ nguy hại có  nguy cơ bị tụt lại phía sau, dù là ở nhà riêng, trên giảng đường hay trong quân đội.

Vậy nên khi đến với Isreal bạn sẽ thấy có cảm giác e dè đôi khi là sự khó chịu với họ vì người Việt Nam luôn đề cao sự kín kẽ, mềm mỏng, sợ đụng chạm. Đối với tinh thần Chutzpah sẽ có 2 mặt xảy ra:

   _Mặt tích cực: một người vì mọi người, luôn cố gắng làm hết khả năng trong mọi lĩnh vực và mọi vị trí kể cả vị trí lãnh đạo. Mọi quy định, điều luật được chấp hành nghiêm túc với các cấp để tạo ra hiệu quả trong công việc.

_Mặt tiêu cực: sự quan liêu, cấu kết để chuộc lợi cho bản thân sẽ gây
ra những hậu quả nghiêm trọng.

Khi ở
tuổi gần đất xa trời nhưng Petes vẫn luôn là một chiến binh, vẫn chiến đấu với
tinh thần Chutzpah mạnh mẽ. Ông đổ tiền vào các dự án nghiên cứu và phát triển
trước sự bất mãn của các lãnh đạo cấp cao trong Bộ quốc phòng. Nhưng đổi lại
Isreal có được sự phát triển như ngày nay là dẫn đầu thế giới về việc dành phần
trăm GDP cho nghiên cứu và phát triển công nghệ an ninh quốc gia và khu vực
công nghệ dân sự.

Quốc gia khởi nghiệp là những bài học về lịch sử của Isreal, tinh thần, động lực khởi nghiệp của những người Do Thái nhất là đối với thế hệ trẻ, đã khởi nghiệp là phải phấn đấu, phấn đấu để trở thành công ty lớn, đa quốc gia.

Đối với cuốn Quốc gia khởi nghiệp tôi không có gì phải nói ngoài hai từ tuyệt vời, bạn hãy đọc, trải nghiệm và dần thay đổi để hoàn thiện bản thân hơn, không những thế đây cũng là nền tảng cực kỳ hữu ích để truyền đạt cho con em và những người thân quanh mình. Nhân đây tôi cũng giới thiệu cho bạn 2 cuốn sách hay không kém đó là Số ít được lựa chọnvà Cách người Do Thái dạy con làm giàu, hai cuốn sách này sẽ cho người đọc một bức tranh toàn cảnh về nền giáo dục đã định hình nên lịch sử đáng tự hào của người Do Thái xưa và nay.